Göçmen genel anlamıyla eğitim, ekonomik, siyasal gibi nedenlerle yaşadığı ülkeden kendi isteğiyle ayrılarak başka bir ülkeye yerleşmek amacıyla giden kişidir. Dolayısıyla çalışmak için veya başka bir nedenle geçici olarak bir ülkeye giden kişi göçmen olarak kabul edilemez.
Mülteci; vatandaşı olduğu ülke dışında olan, ırkı, dini, tabiiyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncesi nedeniyle zulme uğrayacağından korktuğu için vatandaşı olduğu veya ikamet ettiği ülkeye dönemeyen veya dönmek istemeyen kişidir. Mülteci, endişe ve korku içerisinde doğduğu toprakları terk eden kişidir. Kişinin hissettiği endişe ve korku hali; kendisini ait hissettiği topraklara geri dönme fikri dahi olmadan çaresizlik içinde başka yerlere gitmeye mecbur bırakmaktadır.
Sığınmacı ise; mülteci olmak amacıyla uluslararası koruma başvurusu yapan fakat hukuki statüleri resmi olarak tanınmamış kişilere denir. Statüleri resmi olarak tanınmamış olsa da sığınmacılar geri göndermeme ilkesi çerçevesinde vatandaşı oldukları ülkeye zorla geri gönderilemezler.
Göçmenler; daha iyi koşullarda yaşamak, daha iyi eğitim ve sağlık imkânlarına sahip olmak amacıyla yaşadıkları yerleri ihtiyari olarak terk ederek başka bir ülkeye yerleşmek amacıyla giden kişilerdir. Mülteciler ve sığınmacılar ise, güvenlik gerekçesiyle bulundukları yerleri terk ederek başka bir yere gitmek zorunda olduklarını hisseden ancak şartların uygun olması durumunda ülkelerine dönme isteğinde olan kişilerdir.
Her ne kadar göçmen, mülteci, sığınmacı kavramları birbirinden farklı statüler olarak kabul edilse de, göçmen kaçakçılığı suçu açısından bu statülere sahip kişilerin tamamı yabancı olarak kabul edilmektedir. Göçmen kaçakçılığı suçunun düzenlendiği TCK m.79’a göre suçun konusunu Türk vatandaşı veya yabancılar oluşturmaktadır.
Göçmen Kaçakçılığı suçunun düzenlendiği Türk Ceza Kanununun 79. maddesinde:
“(1) Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan;
- Bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasına imkân sağlayan,
- Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan,
Kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Suç, teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.” düzenlemesi yer almaktadır.
Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarında ve öğretide; suçun manevî unsuru, eylemin “doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddî bir yarar elde etmek maksadıyla” işlenmesi olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla göçmen kaçakçılığı suçu kazanç sağlama amacıyla yapılan bir suçtur.
Bu suç ile korunmak istenen hukuki yarar karma nitelik göstermektedir. Bir yandan göçmenlerin mal varlığı ve vücut bütünlüğü gibi kişilere ait menfaatler, diğer yandan ise kamu düzeni, güvenlik ve ekonomi gibi ulusal ve uluslararası topluma ait menfaatler korunmaktadır. Kaçak yollarla ülkeye sokulan göçmenler ucuz iş gücü yaratarak serbest piyasa ekonomisini bozmakta, sonuçta pek çok vatandaş işsiz kalabilmektedir. Göçmenleri kayıt dışı istihdam eden işletmeler de rakipleri karşısında avantaj elde etmekte ve haksız rekabete yol açmaktadırlar. Ayrıca göçmenlerin kayıt dışı çalışmaları vergi kayıpları doğurmakta, böylece kamu hizmetinin finansman kaynağı zarar gördüğünden bireylerin kamu hizmetinden yararlanma hakkı da ihlâl edilmektedir (Zeynel T. Kangal, Göçmen Kaçakçılığı Suçu, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, C. 21, Özel S., 2019, s. 230).
Seçimlik hareketli bir suç olarak düzenlenen göçmen kaçakçılığı suçunda “Türk vatandaşı veya yabancının yasal olmayan yollardan yurt dışına çıkmasına imkân sağlama” hareketi bakımından netice, ülke karasuları, hava sahası veya kara sınırlarının dışına çıkılmasıyla gerçekleşmektedir. Burada suçun konusu yabancı olabileceği gibi Türk vatandaşı da olabilir. Öğretide “imkân sağlama” ifadesinden, göçmenin yurt dışına yasal olmayan yollardan çıkması için gerçekleştirilen her türlü faaliyetin anlaşılması, failin suça iştirak anlamında yardım etmekten daha etkin bir role sahip olması gerektiği ifade edilmektedir. (Veli Özer ÖzbekKoray Doğan-Pınar Bacaksız-İlker Tepe, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 2017, 12. Baskı, s.65- 66).
“Yabancının yasal olmayan yollardan ülkede kalmasına imkân sağlama” seçimlik hareketinde ise suçun maddi konusunu yalnızca yabancılar oluşturur. Yasa dışı yollarla ülkeye sokulan veya ülkeye yasalara uygun şekilde girmekle beraber (vize süresinin dolması, çalışma veya ikamet tezkeresinin bulunmaması gibi nedenlerle) ülkede kalması için gerekli koşulları sağlamayan yabancıların sınır dışı edilmelerini engelleyici herhangi bir davranış (sahte pasaport, ikamet tezkeresi veya kimlik belgesi temini, barınacak yer veya iş verme gibi) bu seçimlik hareket kapsamında değerlendirilmelidir.
Ceza Genel Kurulunun 05.04.2011 tarihli ve 204-39 sayılı kararında da vurgulandığı üzere yasal olmayan yollardan yurt dışına çıkartılmak istenen bir göçmenin, bu amacın gerçekleştirilmesi için geçici olarak bir evde veya otelde saklanması eylemi, “yasal olmayan yollardan ülkede kalmaya imkân sağlama” şeklindeki seçimlik hareket değil, “göçmenin yurt dışına çıkartılmasına imkân sağlanması” biçimindeki seçimlik hareket kapsamında değerlendirilmelidir. “Ülkede kalmaya imkân sağlama”, başka bir ülkeye gitme amacı bulunmayan ve ülkemizde sürekli olarak kalmak isteyen göçmenlerin yasal olmayan yollardan ülkede kalmalarını sağlamaya yöneliktir. Dolayısıyla ülkede kalma hakkı olmayan yabancıların maddi menfaat karşılığında kalmalarına yönelik bir ortam oluşturma, örneğin onlara iş verme, barınacak yer temin etme, yabancının görevlilerce takibini zorlaştıracak şekilde ülke içinde yerini değiştirme veya saklama eylemleri ile suç oluşacaktır.
Ayrıca, 6735 sayılı Kanun’un 23. maddesinin 5. fıkrasında da çalışma izni olmaksızın yabancı çalıştıran işveren veya vekili hakkında her bir yabancı için idari para cezasına hükmedileceği düzenlenmiştir. Buna göre, fail, yasadışı yollardan ülkede bulunan yabancıyı çalışma izni olmaksızın çalıştırmışsa, göçmen kaçakçılığı suçunun seçimlik hareketlerinden bir yabancının ülkede kalmasına imkân sağlamayı da gerçekleştirmiş olur. Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 09/06/2020 tarihli ve 2018/9-116 E. ve 2020/279 K. K. sayılı kararında özetle; sanığın, yasal olmayan yollardan Türkiye’ye giren, ikamet ya da çalışma izinleri olmayan, başka bir ülkeye gitme amacı bulunmayan ve ülkemizde sürekli olarak kalmak istedikleri anlaşılan Afganistan uyruklu göçmenleri, kaçak olduklarını bildiği hâlde inşaat işlerinde istihdam etmek ve bu şahısların ülke içerisinde bir yerden başka bir yere gitmelerine aracı olmak suretiyle göçmenlerin yasal olmayan yollardan ülkede kalmalarına imkân sağlaması, kayıt dışı olarak çalıştırdığı göçmenler yönüyle sigorta ve vergi masrafları yükümlülüğünün bulunmaması, haksız bir şekilde işlerine son vermesi hâlinde kaçak işçilerin sınır dışı edilme korkusuyla haklarını arayamayacak olmaları ve bu sayede tazminat ödeme gibi yükümlülüklerden kurtulması gibi avantajlar sayesinde doğrudan ve dolaylı olarak menfaat elde ettiğinden, TCK’nın 79. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki göçmen kaçakçılığı suçunun tüm unsurlarıyla sabit olduğu belirtilmiştir.
NİTELİKLİ HALLER:
Türk Ceza Kanununun Göçmen Kaçaklığı suçunun düzenlendiği 79. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında, göçmen kaçakçılığı suçunun nitelikli halleri sayılmıştır. Göçmen kaçakçılığının;
- Göçmenlerin hayatı bakımından bir tehlike oluşturması,
- Göçmen kaçakçılığı suçunun onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi,
- Birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi
- Örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi
Hallerinde verilecek ceza artırılmaktadır.
Göçmen kaçakçılığı suçunda görevli mahkeme, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun m.11 gereği Asliye Ceza Mahkemeleridir.
Kocaeli ili İzmit ilçesinde faaliyet gösteren ofisimizde, alanında uzmanlaşmış iyi ceza avukatı ile tüm ceza davaları konularında olduğu gibi Göçmen Kaçakçılığı suçu alanında da danışmanlık ve dava avukatlığı hizmeti verilmektedir.